Çağ’ımızın Hastalığı ‘EVALI’

Dünya Sağlık Örgütünün “Avrupa Tütün Kullanım Davranış Raporu”na göre, sigara kullanımının erken ölüm riskini de artırdığını belirterek : “Başta akciğer kanseri olmak üzere kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), hipertansiyon ve damar sertliği gibi kalp ve damar hastalıkları, mide-bağırsak hastalıkları, diyabet, idrar yolu hastalıkları, beyin fonksiyon bozuklukları, unutkanlık, göz tansiyonu ve bazı cilt hastalıkları sigara içenlerde içmeyenlere göre daha fazla görülüyor.

Tütün ürünleri kullanımı hem kadın hem erkeklerde üreme sistemi bozukluklarına yol açabiliyor. Gebeliğin güçleşmesinin yanında gebelik oluşmuşsa kadınların düşük yapmasına, küçük ve erken bebek veya ölü doğumlara da neden olabiliyor. Sigara  nedeniyle dünyada her yıl 8 milyon kişinin hayatını kaybediyor. Sigaranın tüm kanserlerin yüzde 30’undan sorumlu olmaktadır ayrıca tütün  kullanan her 2 kişiden birinin sağlığını zaman içinde kaybediyor. Ülkemizde tütün kullanımı nedeniyle günde 250 kişi ölüyor.

Son yıllarda Sigaraya alternatif olarak üretilen ve günümüzde birçok insan tarafından tüketilen elektronik sigara, likit adı verilen nikotin içerikli sıvının ısıtılarak buharlaştırılması prensibine dayanmaktadır. Yapılan birçok araştırma elektronik sigaranın en az sigara kadar zararlı olabileceğine dair bulgular ortaya çıkmıştır. Yakın zamanda bunu destekleyen ‘EVALI’ adında akciğer hastalığını elektronik sigara kullanımına bağlı olarak ortaya çıkmıştır.

EVALI (E-cigarette, or Vaping, Product Use-Associated Lung Injury), elektronik sigara veya buharlaştırıcı ürünlerin kullanımıyla ilişkili akciğer yaralanmasıdır.  Bu hastalık, 2019’un başlarında, ABD’de birçok insanın ani olarak ciddi solunum problemleri yaşamasıyla birlikte ortaya çıktı. Son 90 gün içinde elektronik sigara ve türevlerinin kullanılması halinde, kişide balgam, öksürük, nefes darlığı, ateş, bulantı, kusma, ishal, kilo kaybı, iştahsızlık semptomlarının varlığında ve akciğer grafisinde her iki tarafta zatürre görünümü olduğunda artık bu kişiye EVALI tanısı konuluyor. EVALI, hafiften şiddetliye kadar değişen çeşitli solunum semptomlarıyla kendini gösterir. Yaygın olarak görülen semptomlar :

-Öksürme

-Nefes darlığı

-Göğüs ağrısı

-Tükenmişlik

-Ateş

-Mide bulantısı

-kusma

-Ağır vakalarda EVALI, yoğun tıbbi müdahale gerektiren akut solunum sıkıntısı sendromuna (ARDS) yol açabilir.

EVALI, e-sigara veya elektronik sigara ürünlerinin, özellikle de THC içerenlerin kullanımıyla ilişkili ciddi bir solunum yolu hastalığıdır. EVALI’nin kesin nedeni hala araştırılırken, elektronik sigara ürünlerinden tamamen kaçınmak bu durumu önlemenin en etkili yoludur. Elektronik sigara kullanımından sonra solunum semptomları yaşayan kişiler derhal tıbbi yardıma başvurmalıdır ve sağlık hizmeti sağlayıcıları, EVALI vakalarının tanınmasında ve yönetilmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Bilgili kalarak, önleyici tedbirleri benimseyerek ve daha sıkı düzenlemeleri savunarak, EVALI’nin etkisini azaltmak ve halk sağlığını korumak için birlikte çalışabiliriz.

Dr. Fatih EKİNCİ